In Nederland zijn er verschillende nationale milieuwetten die gericht zijn op het beschermen van het milieu, het bevorderen van duurzaamheid en het reguleren van activiteiten die invloed hebben op het milieu. Enkele belangrijke milieuwetten zijn per 1 januari opgegaan in de Omgevingswet.
> Omgevingswet
De Omgevingswet is in 2024 in werking getreden. De Omgevingswet bundelt wetten over ruimtelijke ordening, waterbeheer, milieubeheer en natuurbeheer in één kader. Het doel van de Omgevingswet is om procedures te stroomlijnen, vergunningen eenvoudiger te maken en meer samenhang te creëren in het beleid voor de fysieke leefomgeving.
> Klimaatwet
De Klimaatwet is een belangrijke nationale wet die in 2019 in werking is getreden en de doelstellingen vastlegt voor de reductie van broeikasgassen. De wet stelde in eerste instantie dat Nederland in 2030 49% minder CO2 moet uitstoten ten opzichte van 1990 en in 2050 klimaatneutraal moet zijn. Op 22 juli 2023 is de herziene Klimaatwet van kracht geworden. In die wet is het doel aangescherpt. Doel is dat Nederland in 2030 55% minder broeikasgas uitstoot dan in 1990 en dat in 2050 de uitstoot van broeikasgassen teruggebracht is tot netto nul (sommige sectoren compenseren niet te vermijden emissies door negatieve emissies elders). De Klimaatwet vormt de basis voor het Nederlandse klimaatbeleid en verplicht de regering om elk jaar een klimaat- en energieplan te presenteren.
> Besluit activiteiten leefomgeving (Bal)
Dit besluit is onderdeel van de Omgevingswet en stelt algemene regels voor activiteiten die een risico kunnen vormen voor het milieu. Het Bal bevat onder andere voorschriften voor bedrijven over het gebruik van gevaarlijke stoffen, energie-efficiëntie, afvalbeheer en geluidsoverlast. Dit besluit vervangt verschillende eerdere besluiten en vergemakkelijkt de samenhang tussen milieuvoorschriften.
> CO2-heffing industrie
Nederland heeft een CO2-heffing ingevoerd voor de industrie. Dit is een belasting op de uitstoot van CO2, gericht op bedrijven die veel broeikasgassen uitstoten. De CO2-heffing is bedoeld om bedrijven te stimuleren om hun CO2-uitstoot te verminderen en te investeren in duurzamere technologieën. De Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) voert de regeling uit.
De CO2-heffing industrie geldt voor:
- grote industriële bedrijven die ook onder het Europese emissiehandelssysteem (EU ETS) vallen;
- afvalverbrandingsinstallaties die vanaf 1 januari 2028 ook onder het EU ETS vallen;
- en bedrijven die grote hoeveelheden lachgas uitstoten.
> Afvalbeheerregelgeving (LAP3)
De Landelijke Afvalbeheerplan (LAP3) is het nationale beleidskader voor het afvalbeheer in Nederland en is gebaseerd op de Wet milieubeheer. Dit plan bevat de regels en doelen voor afvalpreventie, hergebruik en recycling. LAP3 stelt prioriteiten voor de vermindering van afvalstromen en geeft richtlijnen voor duurzame afvalverwerking.
O.a. de volgende wetten zijn grotendeels opgenomen in de Omgevingswet:
> Wet milieubeheer (Wm)
De Wet milieubeheer (Wm) was tot inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2024 de belangrijkste milieuwet. De Wet milieubeheer is grotendeels in de Omgevingswet opgegaan. De volgende onderwerpen blijven in de Wet milieubeheer geregeld: stoffen, afvalstoffen, broeikasgasemissies, openbaarheid milieu-informatie en milieu aansprakelijkheid.
> Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo)
De Wet algemene bepalingen omgevingsrecht was een Nederlandse wet, die op 1 oktober 2010 werd ingevoerd. De wet regelde de omgevingsvergunning. De Wabo is per 1 januari 2024 komen te vervallen en de inhoud ervan is opgenomen in de Omgevingswet.
> Wet bodembescherming (Wbb)
De Wet bodembescherming was een milieuwet in Nederland voor bodembescherming en bodemsanering die gold van 1 januari 1987 tot en met 31 december 2023, waarna deze werd vervangen door de Omgevingswet.
> Wet natuurbescherming
De Wet natuurbescherming was een Nederlandse wet die de bescherming van natuurgebieden, soorten en bos regelde. De wet was vanaf 1 januari 2017 van kracht, hij verving drie andere wetten: de Natuurbeschermingswet 1998, de Boswet en de Flora- en Faunawet. Sinds 1 januari 2024 is de Wet natuurbescherming vervangen door de Omgevingswet.
> Wet luchtkwaliteit (Besluit luchtkwaliteit 2005)
Het Besluit luchtkwaliteit 2005 is onderdeel van de Wet milieubeheer en regelt de normen voor de luchtkwaliteit in Nederland. Dit besluit stelt limieten aan de concentraties van schadelijke stoffen in de lucht, zoals fijnstof (PM10 en PM2.5), stikstofdioxide (NO2) en ozon (O3). Het doel van deze wetgeving is om de luchtkwaliteit te verbeteren en de gezondheid van de bevolking te beschermen. Ook deze wetgeving is opgegaan in de Omgevingswet.
> Waterwet
De Waterwet regelt het beheer van oppervlaktewater en grondwater in Nederland. Het stelt regels voor waterveiligheid, waterkwaliteit, waterkwantiteit en het voorkomen van overstromingen. De Waterwet coördineert verschillende regels rondom waterbeheer die eerder verspreid waren over diverse wetten. Een groot deel van de Waterwet is opgegaan in de Omgevingswet.